Ανοσοθεραπεία

Η εξατομικευμένη θεραπεία του καρκίνου αποτελεί κεντρικό στόχο της σύγχρονης ογκολογίας. Το γεγονός ότι το ανοσοποιητικό σύστημα μπορεί να διακρίνει απεριόριστο ουσιαστικά αριθμό αντιγόνων καθιστά την ανοσοθεραπεία ένα εξ ορισμού εξατομικευτικό θεραπευτικό μέσον.

Το ανοσοποιητικό σύστημα είναι έτσι ρυθμισμένο από τη φύση, ώστε να διακρίνει τον δικό του οργανισμό, τον «εαυτό», από τον ξένο, όπως φαίνεται πχ από τη μελέτη των ανοσολογικών αποκρίσεων στα μικρόβια. Επιπλέον, το υγιές και ακμαίο ανοσοποιητικό σύστημα έχει τη δυνατότητα να αναγνωρίσει τον εαυτό του από τον «τροποποιημένο εαυτό», πράγμα που συμβαίνει στην περίπτωση του καρκίνου. Αυτός άλλωστε είναι ο λόγος για τον οποίον δεν πάσχουν όλοι από καρκίνο: Οποιοδήποτε κύτταρο εκτρέπεται από το φυσιολογικό, εντοπίζεται και καταστρέφεται. Ωστόσο, πολλούς από τους μηχανισμούς που διαθέτει το ανοσοποιητικό σύστημα για τον έλεγχο και την αναστολή των αυτο-ανοσολογικών αποκρίσεων, τους «σφετερίζεται» ο καρκίνος, και καταφέρνει να τους χρησιμοποιεί αποτελεσματικά για την επιβίωσή του. Με τον τρόπο αυτόν «κρύβεται» και περνά απαρατήρητος από το ανοσοποιητικό σύστημα.

Η κατανόηση της αλληλεπίδρασης του καρκίνου με το ανοσοποιητικό σύστημα έχει αρχίσει να αποδίσει καρπούς αξιοποιήσιμους στην πράξη. Σήμερα γίνεται όλο και πιο εφικτή η παρέμβασή μας για την επαναδραστηριοποίηση (αναστολή της αναστολής) των αντικαρκινικών ανοσολογικών αποκρίσεων. Αυτή είναι και η ουσία της ανοσοθεραπείας. Εδώ παραθέτουμε λίγα ενδεικτικά στοιχεία για τις τρέχουσες και αναδυόμενες ανοσοθεραπευτικές προσεγγίσεις για τη θεραπεία του καρκίνου, όπως, ενδεικτικά, την τροποποίηση του μικροπεριβάλλοντος του όγκου, τη χρήση δενδριτικών κυττάρων, την πυροδότηση ανοσογενούς κυτταρικού θανάτου με την ογκοθερμία, τους αναστολείς των σημείων ανοσοποιητικού ελέγχου κλπ.

Μικροπεριβάλλον του όγκου: Οι κακοήθεις όγκοι προσελκύουν μακροφάγα λόγω της υποξίας στο εσωτερικό τους και λόγω των νεκρωτικών περιοχών που εμφανίζουν. Η παρουσία μακροφάγων στον όγκο συνοδεύεται από κακή πρόγνωση, διότι προκαλούν την παραγωγή αντιαποπτωτικών παραγόντων (μέσω του παράγοντα NF-κB), καθώς και φλεγμονωδών και ογκοπολλαπλασιαστικών κυτταροκινών (IL-1, IL-6). Ακόμη, ευνούν την νεο-αγγειογένεση (με τους παράγοντες VEGF, TNF-α). Οι χαρακτήρες αυτοί κατατάσσουν τα μακροφάγα του μικροπεριβάλλοντος του όγκου ως Μ2-μακροφάγα, που υποστηρίζουν την επιβίωση των καρκινικών κυττάρων. Μια από τις ιδιότητες της ογκοθερμίας είναι ότι μετατρέπει τα Μ2 μακροφάγα σε Μ1, τα οποία εκδηλώνουν τοξικότητα έναντι των καρκινικών κυττάρων. Η μετατροπή αυτή προκαλείται από την παραγωγή σωματιδίων DAMPs (Damage Associated Molecular Patterns), κατά την καρκινοκτόνο επίδραση της ογκοθερμίας. Το στοιχείο αυτό, μαζί και με την πρόκληση ανοσογενούς κυτταρικού θανάτου, κατατάσσει την ογκοθερμία και στις ανοσοθεραπευτικές μεθόδους.

Aναστολείς των σημείων ανοσοποιητικού ελέγχου: Ο αρχικός ενθουσιασμός έχει υποχωρήσει πολύ, μετά τα απογοητευτικά αποτελέσματα της χρήσης του αναστολέα ipimumab, ο οποίος, εκτός από την 2% θνητότητα που προκάλεσε, κινητοποίησε και σοβαρές ανοσολογικές αντιδράσεις στους ασθενείς.